Toplum Hayatında Dinin Rolü

Toplum Hayatında Dinin Rolü

Fert hayatında dinin rolü ne ise toplum hayatında da odur. Dinsiz önce kendini, sonra Allah'ı inkâr eder! Kendi varlığını inkâr etmeyen bir insan için Allah'ı inkâra yol yoktur.
Büyük Türk filozofu İbni Sina (980-1037), insanın yaratılış icabı medeni olduğunu, toplu halde yaşamak fıtratını taşıdığını ifade eder. Hiçbir insan bütün ihtiyaçlarını tek başına karşılayamaz. Bundan dolayıdır ki cemiyet halinde yaşayan fertler, birtakım karşılıklı hak ve vazifelerle birbirlerine bağlıdırlar.
Toplumun bekası, mutluluğu, içtimaî hakların, ahlâkî kayıtların, büyük bir titizlikle korunmasına bağlıdır. Hak ile görevi birbirinden ayırmak mümkün değildir. Cemiyetlerin devam ve bekası için zaruri olan hak ve görevleri teminat altına alacak, bu kavramları himaye edecek ve insan kalbinin derinliklerine yerleştirecek olan en kıymetli değer bunlara kutsiyet vermiş olan "Din"dir, uluhiyet fikridir.
Din, bazı hasta dimağların zannettikleri gibi beşeriyete sonradan aşılanmış arızî bir şey değil, aksine ruhun fıtrî bir kuvvesi, bir özelliğidir. İstinat eylediği başlangıç gibi hakikî, ezelî ve ebedîdir.
Tarih, toplum halinde tanıdığı kitlelerin hepsinde bir dinin hâkim olduğunu gözler önüne sermektedir. Toplumlar mutlaka bir dine tâbi olmuş, ibadet namına birçok merasim ve ayinler yapmışlardır. İnsanlar putlara tapacak, taşlara ve ağaçlara secde edecek kadar cehalet ve vahşet içinde yüzdükleri zamanlarda bile dinî alâka ve hislerden uzak kalmamışlardır. Ruhun bir özelliği olan din fikri insanla beraber doğmuş, her kavimde sosyal hayatın ihtiyaç ve icaplarına göre gelişmiş her toplumun medeniyetine, müesseselerine temel olmuştur.
Din fertler için fıtrî ve yaratılıştan gelen bir zorunluluk halinde nasıl devam ederek gelmişse ferdî uzuvların kaynaşmasından oluşan cemiyetlerin bünyeleri için de hayat vesilesi olmuştur. Fertler gibi toplumların da bütün hayatî melekelerini dinin kaynağından almış oldukları tarihin gösterdiği bir gerçektir. Günümüz sosyolojisinin dinî, içtimaî amillerin en esaslısı sayması da bundandır. Dinsizlik nasıl fert için bir felâket kaynağı ise, aynı derecede cemiyet için de felâket kaynağıdır.
Dinin manevî otoritesinin hakim olmadığı cemiyetlerde "Hak kuvvetlinindir, kuvvetliler yaşamalı zayıflar ortadan kalkmalıdır" tarzındaki sakat ve acımasız mantık geçerlilik kazanır. Bundan sonra o toplumlarda saadet ve huzurdan söz edilemez. (1) Fertleri, dinin manevî otoritesine kalben ve fikren bağlanmış cemiyetlerde ise zayıf, aciz, yoksul ve kimsesizler daima himaye görmüş, yalnızlıklarını unutmuşlardır. Bir toplum dinin manevî otoritesini benimsediği kadar, ahlâkî umdeleri de kabullendiği ölçüde olgunluğa ulaşır. Ahlâkî prensiplerin başta gelen kaynağı ise dindir.
Dinin ruhî ve toplumsal gerekliliği hakkında Batılı ilim adamları da müsbet görüşler ileri sürmüşlerdir. İmanın kaynağı olan din, her cemiyet için temel prensiptir. Cemiyet imanla kurulur, ilimle gelişir. Dinsiz hiçbir cemiyet yoktur. İnsanlık maddi anlamda ne kadar ilerlerse ilerlesin hiçbir zaman dinsiz yaşayamayacaktır. Tarih bunun nice örnekleriyle doludur. (2)

(1) A. Hamdi Akseki, İslâm, s. 93.
(2) Geniş bilgi için bkz. M.Rahmi Balaban, İlim, Ahlak, İman